اتـــاق زیست

شاخه ی خارپوستان         Phylum Echinodermata                 

اسم خارپوستان به علت جلد سخت خارداریست که ازاختصاصات طبقه زیراپیدرمی
یعنی درم بوده و همین طبقه است که طبقات سخت آهکی و خار خارپوستان را به
وجود می آورد . اکینودرماتا ( به یونانی ، Echinos به معنی خارپشت یا جوجه
تیغی است و Derma به معنی پوست ) .

مشخصات عمومی :
دریازی ، اکثرا کف زی (Benthic) ، دارای تقارن شعاعی در زمان بلوغ ولی
دو طرفه در دوره ی لاروی ، دارای پوشش آهکی به صورت خار یا حلقه های
آهکی ، فاقد سر و بدن بندبند ، دستگاه گوارش ساده ولی کامل ، تنفس از طریق
آبششهای پوستی معلق و شبکه ی آوندی ، فاقد دستگاه دفعی وازنشی مخصوص
ولی سلول های آمیبی موجود در مایع حفره ی عمومی بدن این امر را انجام می
دهند . فاقد دستگاه گردش خون ولی دارای دستگاه خونی Haemal ، دستگاه
عصبی شامل سلول ها و فیبرهای عصبی ، حفره ی عمومی در برگیرنده ی سه
قسمت احشایی ، شبکه ی آبی و دستگاه خونی در دوره ی لاروی است . اندام
های جنسی نر و ماده جدا ، غدد جنسی بزرگ با مجاری جنسی ساده ، تولید مثل
به صورت جنسی ، لقاح بیرونی ، رشد غیرمستقیم از طریق مراحل لاروی ،
دارای قابلیت خود برشی .

انواع خارپوستان :
1-    رده ستاره آساها(Class Asteroidae) مانند ستاره دریایی(Sea Star)
2-    رده مارسانان(Class Ophiuroidea) مانند ستاره های ترد و شکننده
(Brittle Stars)
3-    رده خارداران(Class Echinoidea) مانند خارپوستهای دریایی
(Sea Urchins) و دلارهای سنگی(Sand Dollars)
4-    رده لاله وشان(Class Crinoidea) مانند لاله های دریایی(Sea Lilies)
5-    رده هلوتوریوئیدآ(Class Holothurioidea) مانند راب ها یا خیاران
دریایی (Sea Cucumbers)

منابع :
·        کتاب جانورشناسی عمومی ، تألیف دکتر طلعت حبیبی (1385)
·        کتاب جانورشناسی بی مهرگان ، تألیف دکتر شاهرخ پاشایی راد (1384)

                       «مطلب بعدی : کوتاه از کرم ها»

شاخه ی شانه داران      Phylum Ctenophora                               

شانه داران تقریبا از 80 گونه جانور شنا کننده آزاد با بدنهای شفاف ژلاتینی تشکیل
 می گردد که اینها را غالبا «لرزانکهای شانه ای» می نامند ، زیرا در بدنشان
صفحات شانه ای شکل وجود دارد . شانه داران به ستاره های دریایی کمی شبیه اند
و قبلا با مرجانیان طبقه بندی می شدند ، ولی به علت داشتن خصوصیات
ساختمانی و بیولوژیکی در شاخه ی جداگانه ای جای می گیرند.

صفات اختصاصی :
1-    دارای تقارن دو شعاعی (شعاعی + دوطرفی) ، روی یک محور دهانی -
مقابل دهانی می باشند ، دارای سه لایه ی رویشی با مزوگله(Mesoglea)
 زیادند ، حلقه یا بند وجود ندارد .
2-    بدن کم و بیش کروی است (در بعضی پهن است) ، معمولا دارای هشت
 ردیف صفحه ی شانه ای در خارج می باشند .نماتوسیست (Nematocyst)
موجود نیست.
3-    دستگاه گوارش دارای دهان ، حلق ، معده و مجاری منشعب است .
4-    دستگاه عصبی منتشر است و در آن یک اندام حسی مقابل دهانی وجود
 دارد .
5-    جنس های نر و ماده یکی می باشند و سلول های مولد از آندودرم
مجاری گوارشی واقع در زیر صفحات شانه ای تشکیل می شوند ، رشد و
نمو (سیر تکاملی) مستقیم است ، تکامل غیر جنسی و تناوب نسل وجود ندارد .

شباهت شانه داران با مرجان ها :
1-     تقارن شعاعی دارند .
2-    قسمت های بدن روی محور دهانی و مقابل دهانی قرار دارند .
3-    دارای یک حفره ی معدی – عروقی و شاخه های آن می باشند .
4-    مزوگله ژلاتینی دارند .
5-    به استثنای دستگاه گوارش ، فضاهای درونی وجود ندارد .
6-    به جز دستگاه گوارش دستگاه های دیگری موجود نیست .

اختلاف شانه داران با مرجان ها :
1-    هشت ردیف صفحه ی شانه ای دارند .
2-    عضلات مزانشیمی یا مزودرمی موجود است .
3-    دستگاه گوارش حاوی تشکیلات عالیتری است .
4-    یک ناحیه ی حسی مقابل دهانی دارند .
5-    نماتوسیست موجود نیست .

 
·        از کتاب جانورشناسی عمومی ، تألیف دکتر طلعت حبیبی (1385)

                  «مطلب بعدی : کوتاه از خارپوستان»

شاخه ی مرجانیان                Phylum Coelenterata                  

مرجانیان (Cnidaria) پست ترین جانورانی هستند که بافت های مشخص دارند.
مرجانها به طور منفرد یا دسته جمعی به سر می برند و بر دو نوع اند :
1-    پولیپ (Polyp) که دارای بدن بدن لوله ای می باشد و یک انتهای آن
بسته و چسبیده است و در انتهای دیگر یک دهان مرکزی وجود دارد که معمولا
 اطراف آن را شاخک های نرم احاطه کرده است .
2-    مدوز (Medusa) که به طور آزاد شنا می کند ، بدنش ژلاتینی و به شکل
چتر و از شاخکهایی حاشیه گذاری شده است و در برجستگی مرکزی سطح مقعر
 آن دهانی دیده می شود .

 صفات اختصاصی :
1-    تقارن شعاعی در حول محور دهانی – مقابل دهانی (Oral-Aboral) ،
تقارن دو شعاعی در بعضی از آنتوزوآ ، سر و حلقه و بند وجود ندارد .
2-    بدن از دو لایه ی سلولی ،یک اپیدرم خارجی(اکتودرم) و یک گاسترودرم
 (Gastrodermis) درونی (گاسترودرم درونی به منزله ی آندودرم است)
تشکیل شده و میان دو لایه ی مزبور به مقدار کم یا زیاد تیغه ی میانی یا
مزوگله (Mesoglea) وجود دارد ؛ نماتوسیستها (کپسول های نیش زننده) در
 یک یا هر دو لایه جای دارند .
3-    اسکلت آهکی یا شاخی است و یا از هیچکدام نمی باشد . الیاف عضلانی در
 اپیتلیا (Epithelia- بافت پوششی) دیده می شود .
4-    دهان از شاخکهای نرم احاطه شده و به یک حفره ی هاضمه ی کیسه مانند
 به نام اندرون (Enteron) متصل می گردد . اندرون ممکن است منشعب یا
به وسیله ی دیواره هایی تقسیم بندی شده باشد ؛ مقعد وجود ندارد .
5-    خون و اندام های تنفسی و وازنش دیده نمی شود .
6-    شبکه ی منتشری از سلول های عصبی در دیواره ی بدن که فاقد سیستم
عصبی مرکزی است ؛ بعضی از آنها دارای لکه های چشمی یا استاتوسیت
(Statocysts) می باشند .
7-    تکثیر معمولا به وسیله ی تناوب تولید مثل انجام می گیرد ، یعنی با جوانه
 زدن غیر جنسی در مرحله ی چسبیده یا پولیپ و تکثیر جنسی به وسیله گامت
ها در مرحله ی آزاد یا مدوز ؛ یک جنسی یا دو جنسی ، بعضی دارای غدد
تناسلی ساده ولی بدون مجاری جنسی می باشند ؛ تقسیم هولوبلاستیک
(Holoblastic) است .
لارو ، پهن و مژکدار است و به نام پلانولا (Planula) نامیده می شود .

 اندازه :
پولیپ های هیدروئید انفرادی معمولا میکروسکوپی هستند ، ولی درازای کلنی
های گونه های مختلف از چند میلیمتر تا 2 متر می رسد . قطر عروس های دریایی
یا مدوزهای رده ی سیفوزوآ از دوازده میلیمتر تا 2 متر است ، بزرگترین آنها
سیانه آ آرکتیکا (Cyanea arctica) دارای شاخکهایی به طول تا 10 متر است .

      · از کتاب جانورشناسی عمومی ، تألیف دکتر طلعت حبیبی (1385)
                  

                       «مطلب بعدی : مختصری از شانه داران»
    

زیر سلسله ی پرسلولی های راستین  Sub Kingdom Eumetazoa    

این زیر سلسله شامل گونه هایی است که در دو طبقه بر حسب تقارن و یا لایه های
رویشی آرایش یافته اند .
طبقه ی اول : تقارن شعاعی ها(دو برگه رویانی ها – Radiata(diploblastica) ) :
این طبقه در بر گیرنده جانورانی است که تقارن شعاعی دارند و از دو لایه ی
رویشی تشکیل یافته اند .این طبقه مشتمل بر دو شاخه ی ، کیسه تنان(Cnidaria)
و شانه داران (Ctenophora) است .

طبقه ی دوم : دو طرفی ها (سه برگه رویانی ها – Bilateria(triploblastica)) :
این طبقه در برگیرنده ی جانورانی است که تقارن دو طرفه و به عبارتی دیگر سه
لایه ی رویشی دارند و از کرمهای پهن تا انسان را در برمی گیرد . این طبقه بر
اساس فاقد ، کاذب و یا حقیقی بودن حفره ی عمومی به سه زیر طبقه به نام های
بی حفرگان ، حفره داران کاذب و حفره داران حقیقی تقسیم شده است .

 
                    «مطلب بعدی : معرفی مختصر شاخه ی مرجانیان»