جانورشناسی بی مهرگان (12)
شاخه ی مرجانیان Phylum Coelenterata
مرجانیان (Cnidaria) پست ترین جانورانی هستند که بافت های مشخص دارند.
مرجانها به طور منفرد یا دسته جمعی به سر می برند و بر دو نوع اند :
1- پولیپ (Polyp) که دارای بدن بدن لوله ای می باشد و یک انتهای آن
بسته و چسبیده است و در انتهای دیگر یک دهان مرکزی وجود دارد که معمولا
اطراف آن را شاخک های نرم احاطه کرده است .
2- مدوز (Medusa) که به طور آزاد شنا می کند ، بدنش ژلاتینی و به شکل
چتر و از شاخکهایی حاشیه گذاری شده است و در برجستگی مرکزی سطح مقعر
آن دهانی دیده می شود .
1- تقارن شعاعی در حول محور دهانی – مقابل دهانی (Oral-Aboral) ،
تقارن دو شعاعی در بعضی از آنتوزوآ ، سر و حلقه و بند وجود ندارد .
2- بدن از دو لایه ی سلولی ،یک اپیدرم خارجی(اکتودرم) و یک گاسترودرم
(Gastrodermis) درونی (گاسترودرم درونی به منزله ی آندودرم است)
تشکیل شده و میان دو لایه ی مزبور به مقدار کم یا زیاد تیغه ی میانی یا
مزوگله (Mesoglea) وجود دارد ؛ نماتوسیستها (کپسول های نیش زننده) در
یک یا هر دو لایه جای دارند .
3- اسکلت آهکی یا شاخی است و یا از هیچکدام نمی باشد . الیاف عضلانی در
اپیتلیا (Epithelia- بافت پوششی) دیده می شود .
4- دهان از شاخکهای نرم احاطه شده و به یک حفره ی هاضمه ی کیسه مانند
به نام اندرون (Enteron) متصل می گردد . اندرون ممکن است منشعب یا
به وسیله ی دیواره هایی تقسیم بندی شده باشد ؛ مقعد وجود ندارد .
5- خون و اندام های تنفسی و وازنش دیده نمی شود .
6- شبکه ی منتشری از سلول های عصبی در دیواره ی بدن که فاقد سیستم
عصبی مرکزی است ؛ بعضی از آنها دارای لکه های چشمی یا استاتوسیت
(Statocysts) می باشند .
7- تکثیر معمولا به وسیله ی تناوب تولید مثل انجام می گیرد ، یعنی با جوانه
زدن غیر جنسی در مرحله ی چسبیده یا پولیپ و تکثیر جنسی به وسیله گامت
ها در مرحله ی آزاد یا مدوز ؛ یک جنسی یا دو جنسی ، بعضی دارای غدد
تناسلی ساده ولی بدون مجاری جنسی می باشند ؛ تقسیم هولوبلاستیک
(Holoblastic) است .
لارو ، پهن و مژکدار است و به نام پلانولا (Planula) نامیده می شود .
پولیپ های هیدروئید انفرادی معمولا میکروسکوپی هستند ، ولی درازای کلنی
های گونه های مختلف از چند میلیمتر تا 2 متر می رسد . قطر عروس های دریایی
یا مدوزهای رده ی سیفوزوآ از دوازده میلیمتر تا 2 متر است ، بزرگترین آنها
سیانه آ آرکتیکا (Cyanea arctica) دارای شاخکهایی به طول تا 10 متر است .