لامپری(Lamprey) : نمونه ای از دهان گردان Cyclostoma متعلق به رده ی بی فکان Agnatha است .
اسم علمی این جانورPetromyzon marinus است .
جانورانی اند بدون آروراه با دهان گرد که زندگی آن ها عمدتا در دریا ها است . از نظر ظاهری دارای بدن استوانه ای
هستند و مار مانند به نظر می رسند .باله های زوج در این جانوران وجود ندارد .اکثرا زندگی انگلی دارند و از نظر
خصوصیاتی همانند سیستم شنوایی ، بویایی ،عصبی و جنسی نسبت به رده های بعدی مشخصا پست تر هستند .
مار ماهی لجنی که اسم عمومی لامپری دریایی است بین 70cm تا 1m طول دارد . باله پشتی به صورت یک زوج
مشاهده می شود و دومین باله پشتی به باله دمی جوش خورده .
نوستریل یا منفذ خارجی بینی به صورت منفرد است که در انتها مسدود می باشد . چشم ها به صورت یک جفت
بدون پلک مشاهده می شوند . شکافهای آبششی به تعداد هفت جفت دردو سمت بدن پراکنده اند ، پوست فاقد
فلس بوده و دارای غدد مخاطی متعدد است . ترشحات این غدد باعث لزج شدن پوست شده و اصطکاک با آب را به
حد اقل می رساند .
با توجه به این که لامپری انگل بوده و از خون ماهی ها و لاک پشت های دریایی تغذیه می کند دارای ویژگی های
خاصی در ناحیه دهانی است . اطراف دهان حلقه ای بنام فیمبری است که همانند بادکش عمل نموده و اتصال انگل
به میزبان را فراهم می آورد . در بخش های مختلف فیمبری زوائدحسی بنام سیری وجود دارد .
در مرکز قیف دهانی حفره ی دهان واقع شده و درون آن زبانی قرار دارد که مجهز به دندان است . در حد فاصل حفره
ی دهانی و فیمبری چندین دندان شاخی واقع شده و در بدن میزبان فرو رفته و انتقال خون را آسان تر میکند . ضمن
اینکه صفحات دندانی مستقر در این ناحیه باعث شکافتن پوست میزبان و جاری شدن خون میشود .
لامپری بالغ در دریا ها به سر میبرد و سه تا چهار سال طول عمرش است . در طی این مدت با خون خواری از میزبان
رشد و نمو می کند و هنگامی که به میزبان می چسبد پس از برش پوست و جاری شدن خون با جلو و عقب بردن
زبان جریان خون را دائمی کرده و با مکش خون آن را وارد دستگاه گوارش می کند . علاوه بر این از عمق دهان انگل ،
آنزیم ضد انعقادی آنتی کواگولانت ترشح شده و به جاری شدن خون کمک می کند . در طی مدت خونخواری جانور
انگل حرکتی هم است .
هنگامی که رشد جانور به حد اکثر رسید و گنادهایش کاملا شکل گرفت به منظور تولید مثل دریا را به سمت آب
شیرین ترک گفته و مهاجرتی طولانی را آغاز می کند . با رسیدن به رودخانه ، نمونه نر شروع به لانه سازی می کند ،
بدین منظور ذرات شن کف را به هم می چسباند و فضایی را جهت آزاد سازی سلول های جنسی تدارک می بیند .
پس از کامل شدن ، لامپری نر و ماده در این لانه سلول های جنسی را آزاد کرده و لقاح به صورت خارجی صورت می
گیرد . تخم های لقاح یافته تبدیل به لاروی شفاف به نام Ammocoet می شود . این لارو ویژگی های خاصی دارد که
کاملا با نمونه بالغ متفاوت است . تفاوتهایی شامل : الف – بر خلاف نمونه بالغ که بدن تیره ای دارد ، شفاف است .
ب- جانوی کور است . ج- بجای زندگی انگلی دارای زندگی آزاد است و از طریق فیلتر کردن آب و به دام انداختن
پلانکتون ها تغذیه می کند بنا براین میکرو فاگوس است . د- فاقد قیف دهانی بوده و دهان مجهز به دو لب است . ه-
شب فعال Noturn است . و- لارو تحرک بسیار ناچیزی داشته و در لانه های U شکل که از چسباندن دانه های شن به
وجود آمده به سر می برد .همزمان با رشد ، لانه ی قبلی به دلیل کوچکی ترک می شود و لانه جدید ساخته می
شود .
طول عمر مرحله لاروی بین سه تا هفت سال خواهد بود . بعد از این مدت نمونه دچار متاموفوز ( دگردیسی) می شود
و تغییرات اساسی در بدنش به وجود می آید از جمله رژیم غذایی از میکروفاژی به خون خواری ، سیستم دهانی به
قیف دهانی و حالت Nocturn به حالت Diurn ( روز فعال ) تبدیل میشود .
چشم ها در مرحله لاروی توسط پوست ضخیمی احاطه شده اند و با تحلیل رفتن این پوست به تدریج فعال میشوند.
بدن شفاف ، به رنگ سبز تیره تغییر می یابد و باله ی پشتی منفرد مرحله ی لاروی ، به دو قسمت تبدیل میشود .
همراه با این تغییرات ، تغییراتی اساسی نیزدر اندام های داخلی به وجود می آید و در طی این تغییرات مهاجرت نمونه
از آب شیرین به دریا صورت می گیرد ، این تغییرات در دریا کامل شده و نمونه چرخه ی زندگی را تا تولید مثل ادامه می
دهد .