ارسطو (Aristotle 322-382 ق.م) در استاگیرا (stagira) واقع بر سواحل خلیج استریمونیک (striymonic) به دنیا آمد . او پزشکی را از پدرش که پزشک آمینتاس دوم پادشاه حاکم بر مقدونیه (Macedonia) بود ، آموخت .
وی در سن 17 سالگی به مکتب افلاطون ، یعنی آکادمی آتن رفت و در مدتی حدود 20 سال عضو پیوسته ی این مکتب بود . زمانیکه افلاطون در گذشت ، از ارسطوی 37 ساله توقع داشتند که رئیس آکادمی شود . این امر تحقق نپذیرفت و سپس ارسطو به جزیره ی لسبوس (Lesbos) برای مطالعه ی زیست شناسی دریایی عزیمت کرد .
ارسطو از بزرگترین زیست شناسانی است که تاکنون به دنیا آمده اند . او بیشتر از آنکه زیست شناس باشد ، کسی بود که به تمام دانشهای موجود زمان خود علاقه داشت .
چهار اثر مهم ارسطو پیرامون زیست شناسی ، اساسا با حیوانات سر و کار دارد و شامل اسلوبهای مشاهدات ، مقایسات و نظریه هایی است که وی مطرح کرده است :
«درباره ی روان – On the Psyche» ، «تاریخ طبیعی حیوانات – Natural History of Animals» ، «درباره ی اجزای بدن حیوانات – On the Parts of Animals» و «راجع به آفرینش جانوران – On the Generation of Animals» ، می دانیم ارسطو درباره ی گیاه –شناسی و دیگر موضوعات زیست شناسی ، مطالبی نوشته است که از دست رفته اند .
شاید بزرگترین سهم ارسطو در علوم نوین ، کاربرد روش علمی است . بیشتر دانش او بر پایه ی مشاهدات و قیاس های شخصی قرار دارد . وی مشاهده گری تیزبین بود و بیشتر مشاهداتش را به طور دقیق تفسیر و تشریح کرده است . اما او آزمایشگر نبود ، زیرا در آن زمان علم شیمی و فیزیک تکامل نیافته بود و مطالعه دقیق فیزیولوژی امکان نداشت.
برای ارسطو مایع افتخار و شکوه است که هم مشاهدات و هم استنتاج هایش درباره موضوعات زیست شناسی، توانسته است به خوبی در دوران کنونی در برابر مقایسه هایی که انجام می دهند پابرجا و استوار بماند. ضمن اینکه پژوهشهای او اصلی بود و او در زیست شناسی به خوبی دیگر حوزه های دانش پیشگامی بزرگ بود .
جانوران دریایی بیشتر از حیوانات خشکی نظر ارسطو را جلب می کردند. مشاهدات و تفسیرهای ارسطو راجع به ساختار و عادات حیوانات دریایی به طرز قابل توجهی دقیق و درست بود.
ارسطو فراوانی و گوناگونی موجودات دریایی را متذکر شد و به سازگاری های حیوانات و هوش آشکارشان علاقه پیدا کرد. در گفتگو از دریا ارسطو می گوید : «پس دریا نه تنها از آب تشکیل یافته ، بلکه بطور طبیعی دارای مواد بسیار زیادتری از آب شیرین است و طبعی گرم دارد؛ دریا بر زندگی تمامی موجودات زنده که در رابطه با هریک از این عناصر تولید می شوند ، نقش و سهم دارد. »
ارسطو به مسائل تولید مثل جانوران دریایی علاقه مند بود و در یادداشت های خود به شرح مفصل و دقیق عادات و حالات جفت گیری انواع معینی از آنها پرداخت. به عنوان مثال ارسطو در صحبت از جفت گیری ماهی قورباغه ای می گوید :«تخمها به کمال نمی رسند، مگر آنکه ماهی نر نطفه خود را بر آنها بپاشد.»
ادامه ی مطلب در هفته ی آینده