جانورشناسی بی مهرگان (5)
شاخه مژکداران Phylum Ciliata
سلولی ها در زیستگاه های آب شیرین و شور به سر می برند . مژکداران از نظر ساختاری ، پیچیدگی زیادی دارند و در میان پروتوزوئرها ، تخصص یافته تر از بقیه به شمار می آیند . بیشتر آنها زندگی آزاد دارند ، اما اقسام انگل و هم سفره هم در میان آنها یافت می شود . معمولا منزوی و متحرک اند ، اما برخی ثابت هستند و پاره ای نیز به صورت کلونی زندگی می کنند . گوناگونی شکل و اندازه میان آنها زیاد است . در مجموع ، از بقیه ی پروتوزوئرها درشت ترند ، ولی اندازه ی آنها بین 10 تا 20 میلی میکرون تا 3 میلی متر است . همه ی آنها مژک هایی دارند که به صورت منظم و هماهنگ موج می زنند . درضمن ، آرایش مژک ها گوناگون است و برخی هم در حالت بلوغ مژک هایشان را از دست می دهند .
مشخصات عمومی مژه داران :
1- بدنی پوشیده از مژه با تقسیم کار محدود دارند .
2- سیتوپلاسم آنها دارای دو نوع هسته ، یکی بزرگ ، رویشی چند n کروموزومی (ماکرونوکلئوس) و
دیگری کوچک ، زایشی 2n کروموزومی (میکرونوکلئوس) است.
3- دارای دهلیز دهانی ، دهان ، حلق و واکوئل های گوارشی است .
4- تولید مثل به هر دو روش غیر جنسی و جنسی (الحاق و خود باروری) صورت می گیرد .
بیشتر مژکداران هولوزوئیک (تغذیه به سبک جانوران یا آلی) هستند . اغلب این جانداران یک دهان
Cytostome) دارند که در بعضی فقط یک دهانه است و در بقیه به گلو یا شیاری مژک دار متصل است . دهان در بعضی توسط خارهایی برای بلعیدن شکارهای بزرگ تقویت شده است و در برخی – مانند پارامسی – ذرات غذایی از طریق به جریان در آوردن آب توسط مژک ها ، به سوی دهان رانده می شود .
مژک ها :
مژک ها کوتاهند و معمولا در طول سلول یا ردیف های مورب آرایش یافته اند . مژک ها ممکن است سطح
سلول را بپوشانند یا آنکه به ناحیه ی دهانی یا به نوارهای ویژه محدود شوند . در بعضی از شکلها ، مژک ها به صورت ورقه ای جوش خورده اند که غشای «نوسان دار» نامیده می شود . گاهی نیز قطعات ، غشای کوچکتری را تشکیل می دهند که برای راندن غذا به درون گلو (Cytopharynx) به کار می آید . در شکل های دیگر ممکن است مژک های به هم جوش خورده کاکل مانندهای محکمی را تشکیل دهند که سیری (Cirri) نام دارد و اغلب برای خزیدن به کمک مژک ها به کارمی آید .