سفارش تبلیغ
صبا ویژن

اتـــاق زیست

صفحه خانگی پارسی یار درباره

جانورشناسی بی مهرگان (6)

گروه سوکتورین ها                                                 Group Suctoria

 این گروه ، مژکدارانی هستند که در آنها ، نوزاد مژک دار و شناگر آزاد است ، اما در حالت بلوغ
، پایه ای برای اتصال بدن به یک نقطه پدید می آید ؛ جاندار حالت ساکن می یابد و مژکها را
از دست می دهد .این جانداران سیتوستوم (دهان سلولی) ندارند و غذا را از طریق بازوهای
دراز و باریک و لوله مانند خود می گیرند . سوکتورین ها طعمه های زنده و معمولا مژکداران
را با نوک یک یا چند بازوی خود می گیرند و آنها را فلج می کنند . سپس سیتوپلاسم طعمه را
از طریق همان بازوی متصل شده به درون سلول خود می کشاند و واکوئل گوارشی تشکیل
می دهند .
بهترین نقطه برای جست و جوی سوکتورین ها ، درون جلبک هایی است که در روی لاک
لاک پشتان رشد می کنند . جنس معمولی سوکتورین هایی که در آنجا یافت می شود ،
آنارما (بدون پایه یا پوسته) و اسکوالوروفریا (دارای پایه و پوسته) است . سایر نمونه های
ساکن آب شیرین عبارتند از : پودوفیرا و دندروسوما .
کتینه توپسیس و افه لوتا ، ساکن آبهای شورند .
سوکتورین های انگل ، شامل تریکوفریا که در بدن اقسامی از بی مهرگان و ماهی های آب
شیرین است . الانتوسما ، که در روده بعضی از پستانداران زندگی می کند و اسفروفیریا است
که در بدن استانتور Stentor)) یافت می شود .

 

  • از کتاب جانور شناسی بی مهرگان تألیف : هیکمن ، رابرتس و لارسون . ترجمه : حسین دانش فر(1385)

جانورشناسی بی مهرگان (5)

    شاخه مژکداران Phylum Ciliata                                                                                                                                                                           

  مژکداران گروه جالب توجه و بزرگی هستند که اقسام آن از نظر شکل ، گوناگونی زیاد دارند . این تک
سلولی ها در زیستگاه های آب شیرین و شور به سر می برند . مژکداران از نظر ساختاری ، پیچیدگی زیادی دارند و در میان پروتوزوئرها ، تخصص یافته تر از بقیه به شمار می آیند . بیشتر آنها زندگی آزاد دارند ، اما اقسام انگل و هم سفره هم در میان آنها یافت می شود . معمولا منزوی و متحرک اند ، اما برخی ثابت هستند و پاره ای نیز به صورت کلونی زندگی می کنند . گوناگونی شکل و اندازه میان آنها زیاد است . در مجموع ، از بقیه ی پروتوزوئرها درشت ترند ، ولی اندازه ی آنها بین
 10 تا 20 میلی میکرون تا 3 میلی متر است . همه ی آنها مژک هایی دارند که به صورت منظم و هماهنگ موج می زنند . درضمن ، آرایش مژک ها گوناگون است و برخی هم در حالت بلوغ مژک هایشان را از دست می دهند .
مشخصات عمومی مژه داران :
1-    بدنی پوشیده از مژه با تقسیم کار محدود دارند .
2-    سیتوپلاسم آنها دارای دو نوع هسته ، یکی بزرگ ، رویشی چند n کروموزومی (ماکرونوکلئوس) و
دیگری کوچک ، زایشی
2n کروموزومی (میکرونوکلئوس) است.
3-    دارای دهلیز دهانی ، دهان ، حلق و واکوئل های گوارشی است .
4-    تولید مثل به هر دو روش غیر جنسی و جنسی (الحاق و خود باروری) صورت می گیرد .
بیشتر مژکداران هولوزوئیک (تغذیه به سبک جانوران یا آلی) هستند . اغلب این جانداران یک دهان
Cytostome) دارند که در بعضی فقط یک دهانه است و در بقیه به گلو یا شیاری مژک دار متصل است . دهان در بعضی توسط خارهایی برای بلعیدن شکارهای بزرگ تقویت شده است و در برخی – مانند پارامسی – ذرات غذایی از طریق به جریان در آوردن آب توسط مژک ها ، به سوی دهان رانده می شود .
مژک ها :
مژک ها کوتاهند و معمولا در طول سلول یا ردیف های مورب آرایش یافته اند . مژک ها ممکن است سطح
سلول را بپوشانند یا آنکه به ناحیه ی دهانی یا به نوارهای ویژه محدود شوند . در بعضی از شکلها ، مژک ها به صورت ورقه ای جوش خورده اند که غشای «نوسان دار» نامیده می شود . گاهی نیز قطعات ، غشای کوچکتری را تشکیل می دهند که برای راندن غذا به درون گلو (
Cytopharynx) به کار می آید . در شکل های دیگر ممکن است مژک های به هم جوش خورده کاکل مانندهای محکمی را تشکیل دهند که سیری (Cirri) نام دارد و اغلب برای خزیدن به کمک مژک ها به کارمی آید .

 
·        رده بندی از کتاب جانور شناسی بی مهرگان ، تألیف دکتر شاهرخ پاشایی راد (1384)


جانورشناسی بی مهرگان (4)

رده ی اسپورداران                                                  Class Sporozoa

هاگداران دارای سه زیررده به نام های گرگارینیا ، کوکسیدیا و پیروپلاسمیا هستند .
گرگارین ها انگلهای معمولی بی مهرگانند ، اما اهمیت اقتصادی چندانی ندارند .
کوکسیدیا ها انگلهای درون سلولی بی مهره ها و مهره دارانند . بعضی از اقسام موجود در این
گروه از نظرپزشکی و دامپزشکی بسیار اهمیت دارند . پیروپلاسم ها از نظر دامپزشکی تا حدی
اهمیت دارند ؛ مثلا بابسیا بیگمینا (Babesia bigemina) ، باعث بروز نوعی تب در دامها
می شود . اسپورداران بدون اعضای حرکتی و واکوئلهای منقبض شونده اند و دارای تولید مثل
غیر جنسی به وسیله تقسیمات زیاد و تولید مثل جنسی هستند و اغلب آنها تولید اسپور می کنند .
همگی انگل داخلی و معمولا با مرحله داخل سلولی هستند .
مشخصات عمومی هاگداران :
1-    همه ی آنها انگلی هستند و در بدن بی مهرگان و مهره داران ، در درون و یا بین سلول ها
به سر می برند .
2-    هاگها در زمان بلوغ فاقد اندام حرکتی تاژگی و مژکی هستند .
3-    دارای کیست مقاوم در زمان انتقال هستند .
4-    در اثر نیش حشرات به میزبانها انتقال می یابند .
5-    مواد غذایی خود را به طریق اسمزی تهیه می کنند و به همین دلیل فاقد واکوئل های
گوارشی و دفعی هستند .
6-    تولید مثل آنها به هر دو روش غیر جنسی و جنسی صورت می گیرد .
7-    اکثرا بیماریزا هستند و بیماریهای خطرناکی مثل مالاریا را در انسان و یا حیوانات دیگر
باعث می شوند . انگل مونوسیست نیز در کرم خاکی آن را عقیم می سازد .
ساختمان هاگ :
بدنی کشیده دارد که در یک انتها باریک و در انتهای دیگر تا حدودی پهن است . پلیکل هاگ
سه لایه به همراه فیبریل یا میکروتوبول هایی در جهت انقباض هاگ دارد . تعداد میکروتوبول
ها بر حسب نوع گونه متغیر است ، به طوری که در پلاسمودیوم ویواکس
(Plasmodium vivax) 11 ، در پلاسمودیوم اوواله (P.ovale) 13 و در پلاسمودیوم
فالسی پاروم (P.falciparum) 15 میکروتوبول وجود دارد . سیتوپلاسم هاگ واجد حلقه های
رأسی پیشین و پسین به همراه اندامکهای قطبی است . کار اندامکهای قطبی ترشح آنزیم
پروتولایتیک جهت نفوذ در سلولهای میزبان است .

 
·   رده بندی از کتاب جانورشناسی بی مهرگان ، اثر : هیکمن ، رابرتس و لارسون . ترجمه : حسین دانش فر (1385)

 


جانورشناسی بی مهرگان (3)

 زیر شاخه سارکودینا (آمیب ها)                    Sub Phylum Sarcodina
1-    در شکل بالغ پاهای کاذب سیتوپلاسمی دارند .
2-    آبزی ، در آبهای شیرین یا شور و در خاکهای مرطوب به سر می برند و با خزیدن در آب
حرکت می کنند .
3-    با تاژکداران ارتباط ژنتیکی دارند ، چرا که تاژکداران در مرحله ای خاص از چرخه ی
زندگی به شکل آمیب در می آیند و تاژک خود را از دست می دهند .
4-    بدون تقارن یا تقارن کروی دارند .
5-    بدون پوشش درونی یا بیرونی بوده و یا واجد آن هستند .
6-    بدون تشکیل هاگ و بدون عمل الحاق (Conjugation) هستند .
زیر شاخه ی سارکودینا در بر گیرنده ی دو فوق رده بر اساس نوع پاهای کاذب است که
عبارت اند از :
1-    ریشه پایان (Rhizopoda) 2- محور پایان (Actinopoda) .
ریشه پایان در برگیرنده ی سه رده به نام های :
1-    لوبوپودا (Lobopoda) ،2- رشته پایان (Filopoda) و3- شبکه پایان
(Reticulopoda) است .
درحالیکه محور پایان شامل رده های : 1- شعاعیان (
Radiolaria) و 2- خورشیدی ها
(Heliozoa) است .
تغذیه در سارکودینا :
آمیب ها اندامهای حسی یا اندامهای ویژه ای برای دیدن ، شنیدن ، مزه کردن ، بو کردن و غیره
ندارند ، اما به راحتی می توانند غذا را از دیگر مواد تشخیص بدهند . آنها قادرند گیاه و جانور
را از هم تشخیص داده و علاقه مندی خود را به یک نوع غذا نشان دهند . آمیب اندام ویژه ای
برای گرفتن غذا ندارد ، اما قادر است این کار را در هر نقطه از سطح بدنش انجام دهد ، برای
این کار از پاهای کاذب و به طرق مختلف استفاده می کند . حلقه زدن (Circumvalation) ،
بلع محیطی (Circumfluence) ، فرورفتگی (Invagination) ، نوشیدن سلولی
(Pinocytosis) ، هضم و جذب (Digestion and assimilation) .
لایه ی واکوئل غذایی تشکیل شده در درون سلول از بین می رود و سلول با ترشح آنزیمهای
گوارشی ابتدا غذا را تبدیل به مایع و سپس جذب می کند . آنزیمها ابتدا غذا را با لیزوزومها
اسیدی ، سپس به وسیله ی آمیلاز قلیایی و آن را جذب می کنند .
دفع در سارکودینا :
غذای هضم نشده به تدریج به طرف عقب و سمت چپ کشیده می شود و چون منفذی وجود
ندارد ، با ایجاد یک دهانه ی موقتی براثر فرورفتگی دراکتوپلاسم آن را به خارج دفع می کند .
تولید مثل در سارکودینا :
تولید مثل در سارکودینا به دو روش غیر جنسی و جنسی صورت می گیرد.
روش غیر جنسی به دو صورت تقسیم دوتایی و چند تایی صورت می گیرد . در تقسیم دو تایی
ابتدا هسته ، سپس جسم پایه و به دنبال آن تقسیم طولی سیتوپلاسم صورت می گیرد . در تقسیم
چند تایی که در دو حالت کیستی و بدون کیستی صورت می گیرد ابتدا هسته به  طور متوالی
به روش میتوز تقسیم شده و به دنبال آن با تقسیم سیتوپلاسم هر قطعه از آن یک هسته را احاطه
می کند و بدین وسیله تعداد زیادی سلول دختر به وجود می آید ، سلول های دختر با از بین
رفتن غشای سلول اصلی آزاد می شوند .
حرکت یا نقل مکان :
حرکت آمیب به وسیله تشکیل موقتی زواید انگشت مانند به نام پاهای کاذب (Pseudopodia)
است که از هر جای جسم سلولی اش می تواند حرکت کند . این قسم حرکت نامنظم را حرکت
آمیبی شکل گویند .

 


جانورشناسی بی مهرگان (2)

زیر شاخه ماستیگوفورا (تاژکداران) Sub Phylum Mastigophora                                                                                                                                 

اگرچه بعضی از از تاژکداران می توانند پای کاذب تشکیل دهند ، اما وسیله اصلی حرکت آنها ، چند تاژک است . بعضی از پروتوزوئرهای بسیار ابتدایی را در این زیر شاخه می توان یافت . گروه شامل فیتو فلاژله ها (رده فیتو ماستیگوفورا) است که معمولا کلروفیل دارند و گیاه مانندند . زئو فلاژله ها (رده زئو ماستیگوفورا) که کلروفیل ندارند ، هولوزوئیک یا ساپروزوئیک اند ، پس به جانوران می مانند .
فیتو فلاژله ها : این جانداران معمولا یک یا دو (وگاهی چهار) تاژک و کلروپلاست دارند که محتوی رنگدانه های لازم برای غذا سازی است . آنها بیشتر ، زندگی آزاد دارند و اقسام آشنایی چون اوگلنا ، کلامیدوموناس ، پارامسی ، ولوکس و دینو فلاژله (دو تاژکی ها ) را شامل می شوند .
زئو فلاژله ها : همه ی تاژکداران جانوری بدون رنگند ، کلروپلاست ندارند و به روش هولوزوئیک و ساپروزوئیک تغذیه می کنند . بیشتر آنها هم زندگی همزیستی دارند . برخی از مهمترین پروتوزوئر های انگل جزء این گروهند .
تغذیه در تاژکداران :
مشتمل بر سه نوع است : 1- هولوفایتیک(Holophytic) 2- ساپروفایتیک(Saprophytic) 3- هولوزوئیک(Holozoic)
1-    روش هولوفایتیک یا فتوسنتز : در این روش تاژکدار غذای خود یعنی کربوهیدرات را به طریقه فتوسنتز از کربن دی اکسید ، نمکهای غیر آلی ، انرژی خورشیدی و بالاخره با کمک کلروفیل و آب طی چند مرحله می سازد و استفاده می کند .
2-    روش ساپروزوئیک یا ساپروفایتیک : در این روش تاژکدار مواد آلی پوسیده و محلول در آب را از طریق سطح بدن جذب می کند و با ترشح آنزیمی روی آنها باعث هضم و سپس جذب آنها می شود .
3-    روش هولوزوئیک : در این روش تاژکدار برای شکار طعمه ی خود را از طریق بلع ، به کمک پاهای کاذب و یا توسط واکوئل های مخصوص پسولئوس (Pseuleus) و بالاخره از اندامهای میله ای (Rod organs) استفاده می کند .
تنفس در تاژکداران :
تاژکداران اکسیژن محلول در آب را به صورت انتشار از سطح بدن جذب و گاز کربنیک را دفع می کند .
تولید مثل در تاژکداران :
به صورت غیر جنسی و به دو روش تقسیم دوتایی طولی و چند تایی صورت می گیرد .
تقسیم دوتایی طولی (Longitudinal binary fission) :
در این نوع تقسیم ابتدا هسته ی جانور به نزدیکی مخزن یعنی به نزدیکی پایه ی تاژکها می رود و به روش میتوز تقسیم می شود . به دنبال تقسیم هسته ، جسم پایه ، لکه چشمی ، تاژک و غیره نیز با یک برآمدگی و فرورفتگی طولی تقسیم می شود و در نتیجه دو سلول شبیه به هم به وجود می آید .
تقسیم چندتایی (Multiple fission) :
این حالت معمولا در زمان کیستی رخ می دهد . تاژکدار با از دست دادن تاژکهای خود کروی شکل می شود و با ترشح یک لایه ی ضخیم به نام کیست به دورخود آماده ی تقسیم چندتایی می شود . برای این منظور ابتدا با تقسیم دوتایی مضاعف می شود و سپس هر سلول با تقسیم مجدد دو سلول دیگر را به وجود می آورد .این تقسیمات ممکن است در نهایت به 32-16 سلول دختر بیانجامد .
تاژکداران جانوری :
بیشتر این تازکداران را تاژکداران انگلی تشکیل می دهند . میزبان آنها معمولا از بندپایان و مهره داران است و به عنوان انگل بیرونی یا درونی روی آنها یا درون بدن آنها زندگی می کنند .
تاژکداران همزیست :
تاژکدارانی انگلی هستند که قادر به زندگی مستقل نیستند . یعنی نه میزبان و نه انگل نمی توانند بدون وجود یکدیگر زندگی کنند . این تاژکداران بیشتر در در راسته ی هایپرماستیژیدا (Hypermastigida) وجود دارند .